4 Haziran 2014 Çarşamba
EFELERİN EFESİ
Yörük Ali Efe, bazı arkadaşları ile birlikte Aydın ilinin Çine ilçesi Yağcılar köyünde toplanarak 16 haziran 1919 tarihinde sultanhisar ve atça arasındaki Malgaç deresinin üstünden geçen malgaç demiryolu köprüsü yanındaki yunan karakoluna baskın yaptı. Baskın sonunda karakol tümüyle imha edildi, cephane ve erzaklar ele geçirildi. Bu baskın batı ve güney anadoluda'da düzenli, bilinçli ve milli şuurla işgalcilere yapılan ilk baskın olarak kabul edilmektedir. Bu önemli başarı halka ümit ve cesaret vererek, düşmanın yurttan atılabileceğine olan inancını arttırarak Yörük Ali Efe'nin liderliğini perçinledi. Yunan Ordusu ise beklemediği bu baskın karşısında paniğe kapılarak nazilli'deki kuvvetlerini yakıp yıkarak aydın istikametine geri çekti.
Daha sonra 7. Tümen kumanda nımiralay şefik aker'in başkanlığında kurulan halk meclisinde oy birliğince alınan karar uyarınca Yörük Ali Efe'ye Aydın'ın kurtarılması emredildi. Emrindeki kuvvetlerle birlikte Aydın'ı geri aldı. Ancak takviye kuvvetlerle güçlenen Yunan ordusu aydın’ı ikinci kez işgal etti. Köşk, Umurlu ve Dörtyol cephesi kurularak olağanüstü cesaretle, donanımlı ve sayıca çok fazla olan düşman kuvvetleri büyük kayıplara uğratıldı. Böylece düzenli ordu kurulana kadar yirmi aylık bir süre düşman kuvvetlerinin aydın kanadından Anadolu içlerine ilerlemesi engellendi.
31 Mayıs 2014 Cumartesi
EZGİSEL AÇIDAN ZEYBEK OYUNLARI
Zeybek oyunları kendi içerisinde de yörelere ayrılmaktadır.
Bunlar Muğla ,Aydın ,İzmir ,Manisa ,Denizli,Uşak hatta Çanakkalenin güney
sınırlarını da katabiliriz. Yörelerde de başlarda değindiğim gibi ağır zeybek
veya kıvrak zeybek olmasına göre çeşitliliği vardır.Muğla Aydın ve İzmir ağır
zeybeğin oynandığı bölgelerdir.Denizli ve çevrelerinde ise kırık zeybek
oynanır.yani ritm olarak daha hızlı bir zeybek türü.
Muğla yöresinin diğer yörelere göre istisnai bir durumu daha
vardır.Merkez (menteşe) , Milas, Marmaris dolaylarında ağır zeybek hakimken
(bkz. Kerimoğlu zeybeği) Bodruma baktığımızda kıvrak zeybek (bkz. Çökertme
zeybeği ) Fethiye,Ortaca,Köyceğiz ve
çevresine baktığımızda ise zeybekten daha çok Teke Yöresi oynandığı
görülür.Bunun sebebi olarak Muğlanın Kültürlerin kesiştiği bir noktada olmasını
gösterebiliriz.Bu sebepten Muğla gerçekten çok zengin bir oyun kültürüne
sahiptir.
Ben bu blogumda sadece Muğla Yöresi Ağır Zeybeklerine birkaç
örnek verip Konuyu kapatacağımJ
MUĞLA YÖRESİ AĞIR ZEYBEKLERİNE BİRKAÇ ÖRNEK.
KERİMOĞLU ZEYBEĞİ:Türkiye genelinde tanınan sevilen bir
oyundur bütün ağır zeybekler gibi 9 zamanlı olup Muğlanın Yerkesik beldesinde
Kerimoğlu Eyüp Efe için yazılmıştır.Karakteristik adımları Muğla dönmesi ,
Yerden Adım Alma , Diz Çökme , İçe Atlama , Bacak Çelme Ve Sallamadır
diyebiliriz.Ağır ve hızlı versiyonları mevcuttur.
MUĞLA ZEYBEĞİ : Muğla ve çevresinde çok sevilen bir
türküdür.9 zamanlıdır
SABAH NAMAZI ZEYBEĞİ: Muğla yöresindeki en ağır zeybeklerden
birisidir.oynaması keyiflidir diğer ağır zeybeklerin aksine Muğla dönmesi bunda
yer almaz.
KADIOĞLU ZEYBEĞİ: Karakteristik özellikleri kol çevirme
,eşleşme , Muğla dönmesi . Çok yavaş oynanan keyifli bir oyundur.
İNCİOĞLU ZEYBEĞİ: 9 Zamanlı yavaş ve ağır bir oyun türüdür
Oyunlardaki hareketler kaynak kişilerden öğrenilerek
derlenmiş tamamen gerçek bilgilere dayanarak hazırlanmıştır . her hareketin bir
amacı vardır örneğin soloya girişte gezinleme yapmanın anlamı çevrede bana bir
pusu kurulmuş mu , düşmanlar çevrede var mı mesajı içerir. Yerden toz alma
hareketi de topraktan geldik toprağa gidiyoruz ya da bu topraklar benim
mesajları içerir.

EFELERİN KIYAFETLERİ HAKKINDA...
FES=Osmanlı fesinin aksine baş kısmında sarmalayıcı kalın
bir tabaka etrafında çiçek işlemeleri sol yanında uzun siyah bir püskülü
vardır.Kalın olması darbelerden koruması içindir etrafındaki çiçek işlemeleri
kimi araştırmacılarımıza göre kamuflaj için kimileri için ise efenin sevdiği
kadının ona bir armağanı olduğunu söylemektedirler.Uzun püskülünün ise yine
sevdiği kadının saçından bir tutam olduğu söylenirJ
CEPKEN=Koyu mavi veya siyah ağırlıklı işlemeli kalın bir üst
giysisidir.Renk genelde bu tondadır yaşamını dağlarda idame ettiren efelerin kamuflaj
için bu renkleri kullandığına inanılır.cepkenin omuz kısmında iki adet sallanan
kısım vardır bunlar uzaktan bakıldığında efelerin kollarını açtığında 4 kollu
izlenimi verir ve düşman bu durumdan çekinir.cepkendeki işlemeler su damlası
motifi çarkıfelek motifi… olarak çeşitli isimlere ayrılır Muğla Yöresi su
damlası motifini kullanır.
DON=dağlarda rahat hareket edebilmek için
tasarlanmıştır.yaklaşık 1-1,5
metre eninde olurlar uçkur sayesinde büzülerek bu hali
alırlar.Aynı cepken gibi koyu lacivert siyah tonlarında olup Muğla da su
damlası işlemelidirler.Fakat Müslüman efelerin kullandığı donlarda ince bir
ayrıntı vardır.uçkurun bulunduğu kısım koyu bordo renkte olup görünmek zorundadır
Çünkü bu efenin gayri Müslim olmadığını gösterir. Gayri Müslim efelerde bu
ayrıntı olmayıp uçkur kısmı da donla aynı renktedir.
SİLAHLIK = efe bu kısma
bıçak,yatağan,mendil,fişek,barut,köstek,tütün,para,tereyağı… yani hayatını
sürdürmek için gerekli eşyalarını koyar.Efelerin yanlarında mutlaka tereyağı
bulunur.Herhangi bir yaralanma esnasında Tereyağı kullanarak yarasını pansuman
eder.silahlık çok kalın bir deriden olup darbelere karşı da efeleri koruyucu
niteliktedir.
BOYUN BAĞI = Tamamen ipek kumaştan yapılır.efelerin
boyunlarını bıçak darbelerinden korur.basit bir bez parçası demeyin bilimsel
olarak da bıçağın ipek kumaşın üstünde kaydığı kanıtlanmıştır.bu sebepten boyun
bağı hayati bir giysidir.
GÖMLEK=aynı boyun bağı gibi bu da ipekten yapılır.

ÇİZME=Zorlu dağ koşullarında rahat kullanılması için bileği
körüklü üretilmiştir.
ÜLKEMİZDE HALK OYUNLARININ SINIFLANDIRILMASI
Hepsini teker teker anlatmak elbette ki uzun sürer zaten
blogumun da asıl amacı Muğla yöresini tanıtmak yine de ülkemizde oynanan halk
oyunları çeşitlerinden başlık olarak da olsa söz edelim
2)HORON
3)BAR(ATABARI)
4)HALAY (ANADOLU , BOZKIR , ÇUKUROVA)
5)ZEYBEK(AĞIR ZEYBEK , KIVRAK YA DA KIRIK ZEYBEK)
6)TEKE
7)DİĞER (KAFKAS) Kafkas oyunu kars yöresinde oynansa da
Türkiye Halk Oyunları Federasyonu yarışmalarda yöresel bir oyun olarak
sergilenmesine onay vermemektedir
Genel olarak şemalandırdıktan sonra ufak bir girişle zeybek
kültürüne göz atalım
ZEYBEK NEDİR , EFE NEDİR?
EFE: Efe, Zeybek gruplarının başıdır.
Zeybekler arasında kahramanlık yapmış cesur ve mert kişiler arasından seçilir. Efe olmak için Zeybekler arasında yaşça büyük olmak önemli değildir.
ZEYBEK: Zeybekler, efelerin yanında birer kol beyi görevi görürlerdi. Zeybekler iyi silah kullanan cesur kişilerdir.
KIZAN;Zeybeklerin maiyetindeki gençlere ''Kızan'' denilir.
Gördüğümüz gibi efelerin gruplarında belirli bir hiyerarşik
düzen hakimdir.Hatta gruba bağlılıkları sağlamak için kullanılan efelerin
yeminleri de vardır gruba yeni katılan ‘kızan’ bu yemini ederek gruba ilk
adımını atmış olur
EFE YEMİNİ
Efe: Kızanlar,bu dağların sahibi kim ?
Kızanlar: Efemiz!
Efe: Yiğidi kim?
Kızanlar: Efemiz!
Efe: Susuz derelerde kavak biter mi ?
Kızanlar: Bitmez!
Efe: Bitkisiz diyarlarda duman tüter mi ?
Kızanlar: Tütmez!
Efe: Yiğit kime derler ?
Kızanlar: Sözünde durup, efesiyle ölene.
Efe: Korkak kime derler ?
Kızanlar: Sözünden dönen, aman dileyene.
Efe: İnsan dünyaya niçin gelir ?
Kızanlar: Ölmek için!
Efe: Doğup ta ölmekten kuşkulanan bebeler?...
Kızanlar: Dertlenip.hortlamaya !...
Efe: Var yemezlere acımak mı yoksa dayak mı haktır ?
Kızanlar: Dayak haktır.
Efe: Yiğitlerde ne yoktur ?
Kızanlar: Merhamet.
Efe: Korkaklar zeytini nerde düğerler?
Kızanlar: Ağaç dibekte.
Efe: Yiğitler yağı nerde kavururlar ?
Kızanlar: Zalim göbeğinde.
Efe: Sözünde durmayan kahpe bacının öz kızanı olsun mu ?
Kızanlar: Olsun!
Efe: Su dualı yatağan böğrüne batsın mı?
Kızanlar: Batsın!
Efe: Doğru söylediğinize Nasuh tövbesi olsun mu ?
Kızanlar: Olsun!
GENEL OLARAK=Mevcut düzene baş kaldıran asi ve otorite
karşıtı çeteler olarak görünen efeler gerçekte tam anlamıyla bir vatan
sevdalısı olup düzen onları bu duruma çekmiştir.Kesinlikle başka bir ülkenin
boyunduruğuna girme fikrini reddetmişler , kurtuluş savaşımız sırasında da
egede düzenli orduların kurulmasında öncü olup egenin savunulmasında direkt rol
oynamışlardır.Rum çetelerinin ve düşman birliklerinin bastırılmasında müthiş
bir katkı sağlayıp İzmir ve çevresinin savunulmasında etkin olmuşlardır
Kızanlar: Efemiz!
Efe: Yiğidi kim?
Kızanlar: Efemiz!
Efe: Susuz derelerde kavak biter mi ?
Kızanlar: Bitmez!
Efe: Bitkisiz diyarlarda duman tüter mi ?
Kızanlar: Tütmez!
Efe: Yiğit kime derler ?
Kızanlar: Sözünde durup, efesiyle ölene.
Efe: Korkak kime derler ?
Kızanlar: Sözünden dönen, aman dileyene.
Efe: İnsan dünyaya niçin gelir ?
Kızanlar: Ölmek için!
Efe: Doğup ta ölmekten kuşkulanan bebeler?...
Kızanlar: Dertlenip.hortlamaya !...
Efe: Var yemezlere acımak mı yoksa dayak mı haktır ?
Kızanlar: Dayak haktır.
Efe: Yiğitlerde ne yoktur ?
Kızanlar: Merhamet.
Efe: Korkaklar zeytini nerde düğerler?
Kızanlar: Ağaç dibekte.
Efe: Yiğitler yağı nerde kavururlar ?
Kızanlar: Zalim göbeğinde.
Efe: Sözünde durmayan kahpe bacının öz kızanı olsun mu ?
Kızanlar: Olsun!
Efe: Su dualı yatağan böğrüne batsın mı?
Kızanlar: Batsın!
Efe: Doğru söylediğinize Nasuh tövbesi olsun mu ?
Kızanlar: Olsun!
![]() |
YÖRÜK ALİ EFE |
Efelerin karakterleri ve yaşam şekillerinin ilgi çekiciliği
kadar giysileri de ilgi çekicidir kat kat giyilen kıyafetleri taşıması acaba
zor mudur? Evet çok zordur öyle ki bizim yarışmalarda kullandığımız giysiler
bile 1 saatten sonra bizi bunaltmaya başlar halbuki yarışma giysileri
orijinallerine nazaran çok daha hafif ve praktiktir. Fakat bu giysilerin yakın
dövüş ve çatışmalarda efeleri koruyucu bir zırh niteliği taşıdığını
unutmayalım. Kullanılan her kıyafetin belli bir amacı , her rengin içerdiği bir
mesajı ve bu kıyafetlerin hepsinin hikayesi vardır. Biraz da bunlardan söz
edelim…
HALK NEDİR? OYUN NEDİR? HALK OYUNLARI NEDİR?
HALK = Genel olarak halkın tanımı belirli bir coğrafyada
yaşayan ,ortak kültüre sahip insanlar topluluğudur diyebiliriz.
OYUN =En az iki kişiyle oynanabilen belirli bir amacı olan
kuralları ve mekanı olan hoş zaman geçirmeye yarayan eğlencedir.
HALK OYUNLARI =Aynı kültüre sahip (ama içerisinde
çeşitlendirilebilen) belirli bir bölgedeki halkın geçmişten günümüze süregelen
kurallı ve müzik eşliğinde oynanan bir eğlence türüdür diyebiliriz.
HALK OYUNLARIYLA İLGİLİ KULLANILAN YANLIŞ TERİMLER
FOLKLÖR = Toplumumuzda şöyle bir cümle duymak mümkündür .
‘’Çocuğumu folklör kursuna yazdırdım’’ unutulmamalıdır ki folklör terimi
içerisinde yüzlerce olguyu barındıran araştırmaya dayalı farklı ve kapsamlı bir
daldır (örf , adet , nişan , kına , yemek kültürü , oyun ,türkü ,şiir ,çocuk
oyunları …) oysa kastedilen şey halk oyunları oynamak olduğundan buna dikkat
edilmelidir.
HALK DANSLARI = Dans kültürümüze sonradan girmiş çok güzel
bir eğlence türüdür .Fakat çok uzağa gitmeden halen hayatta olan nenelerimiz
veya dedelerimizin konuşmalarında bile şunu duyamayız –Birader hadi kerimoğlu
çalıyor dans edelim mi? Özellikle egede cümle şu hali alabilir –Ülee gayınçoo
davulcu dokmaa vurupduru galk iki oyun dönüverem…J o yüzden halk oyunları
terimini kullanmak çok daha özgün ve yalın olacaktır.
KOSTÜM = Bu da artık herkese yerleşmiş olsa da kostüm özel
günlerde kullanılan bir kıyafettir oysa ki günümüzde halk oyunlarında
kullanılan giysiler tamamen geçmişe dayalı günlük kullanılan giysilerdir bu
sebepten Halk Oyunları Giysisi demek çok daha doğru olacaktır
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)