EZGİSEL AÇIDAN ZEYBEK OYUNLARI

Zeybek oyunları kendi içerisinde de yörelere ayrılmaktadır. Bunlar Muğla ,Aydın ,İzmir ,Manisa ,Denizli,Uşak hatta Çanakkalenin güney sınırlarını da katabiliriz. Yörelerde de başlarda değindiğim gibi ağır zeybek veya kıvrak zeybek olmasına göre çeşitliliği vardır.Muğla Aydın ve İzmir ağır zeybeğin oynandığı bölgelerdir.Denizli ve çevrelerinde ise kırık zeybek oynanır.yani ritm olarak daha hızlı bir zeybek türü.

Muğla yöresinin diğer yörelere göre istisnai bir durumu daha vardır.Merkez (menteşe) , Milas, Marmaris dolaylarında ağır zeybek hakimken (bkz. Kerimoğlu zeybeği) Bodruma baktığımızda kıvrak zeybek (bkz. Çökertme zeybeği )  Fethiye,Ortaca,Köyceğiz ve çevresine baktığımızda ise zeybekten daha çok Teke Yöresi oynandığı görülür.Bunun sebebi olarak Muğlanın Kültürlerin kesiştiği bir noktada olmasını gösterebiliriz.Bu sebepten Muğla gerçekten çok zengin bir oyun kültürüne sahiptir.

Ben bu blogumda sadece Muğla Yöresi Ağır Zeybeklerine birkaç örnek verip Konuyu kapatacağımJ

MUĞLA YÖRESİ AĞIR ZEYBEKLERİNE BİRKAÇ ÖRNEK.

KERİMOĞLU ZEYBEĞİ:Türkiye genelinde tanınan sevilen bir oyundur bütün ağır zeybekler gibi 9 zamanlı olup Muğlanın Yerkesik beldesinde Kerimoğlu Eyüp Efe için yazılmıştır.Karakteristik adımları Muğla dönmesi , Yerden Adım Alma , Diz Çökme , İçe Atlama , Bacak Çelme Ve Sallamadır diyebiliriz.Ağır ve hızlı versiyonları mevcuttur.

MUĞLA ZEYBEĞİ : Muğla ve çevresinde çok sevilen bir türküdür.9 zamanlıdır

İNCE HAVA (ABDAL HAVASI) : Genellikle Muğla ekiplerinin yarışmalarda Solo yani tek oyuncuyla oynattıkları oynaması zor ve gösterişli bir oyundur.

SABAH NAMAZI ZEYBEĞİ: Muğla yöresindeki en ağır zeybeklerden birisidir.oynaması keyiflidir diğer ağır zeybeklerin aksine Muğla dönmesi bunda yer almaz.

KADIOĞLU ZEYBEĞİ: Karakteristik özellikleri kol çevirme ,eşleşme , Muğla dönmesi . Çok yavaş oynanan keyifli bir oyundur.

İNCİOĞLU ZEYBEĞİ: 9 Zamanlı yavaş ve ağır bir oyun türüdür

Oyunlardaki hareketler kaynak kişilerden öğrenilerek derlenmiş tamamen gerçek bilgilere dayanarak hazırlanmıştır . her hareketin bir amacı vardır örneğin soloya girişte gezinleme yapmanın anlamı çevrede bana bir pusu kurulmuş mu , düşmanlar çevrede var mı mesajı içerir. Yerden toz alma hareketi de topraktan geldik toprağa gidiyoruz ya da bu topraklar benim mesajları içerir.

TOPARLARSAK Zeybek kültürü çok ama çok uzun bir konudur. Ben burada Muğla merkez ve çevresinde oynanan ağır zeybek türlerinden sadece 6 tanesine örnek verdim. Daha kadınların oynadığı oyunlar , Bodrum yöresi Fethiye yöresine hiç değinemedim bileJ.tabii ki Aydın İzmir Denizli ve diğer yörelere de değinemedim.Ülkemiz Halk Oyunları yönünden öyle zengin bir kaynak ki daha derlenemeyen binlerce oyun olduğu söylenmektedir. Karadenizde Horonu Doğu Anadoluda Halayı Akdenizde Çukurovası Egede Zeybeği daha niceleri…

ÜLKEMİZDE HALK OYUNLARININ SINIFLANDIRILMASI

Hepsini teker teker anlatmak elbette ki uzun sürer zaten blogumun da asıl amacı Muğla yöresini tanıtmak yine de ülkemizde oynanan halk oyunları çeşitlerinden başlık olarak da olsa söz edelim

1)KARŞILAMA

2)HORON

3)BAR(ATABARI)

4)HALAY (ANADOLU , BOZKIR , ÇUKUROVA)

5)ZEYBEK(AĞIR ZEYBEK , KIVRAK YA DA KIRIK ZEYBEK)

6)TEKE

7)DİĞER (KAFKAS) Kafkas oyunu kars yöresinde oynansa da Türkiye Halk Oyunları Federasyonu yarışmalarda yöresel bir oyun olarak sergilenmesine onay vermemektedir

Genel olarak şemalandırdıktan sonra ufak bir girişle zeybek kültürüne göz atalım

ZEYBEK NEDİR , EFE NEDİR?

EFE: Efe, Zeybek gruplarının başıdır.

Zeybekler arasında kahramanlık yapmış cesur ve mert kişiler arasından seçilir. Efe olmak için Zeybekler arasında yaşça büyük olmak önemli değildir.

ZEYBEK: Zeybekler, efelerin yanında birer kol beyi görevi görürlerdi. Zeybekler iyi silah kullanan cesur kişilerdir.

KIZAN;Zeybeklerin maiyetindeki gençlere ''Kızan'' denilir.

Gördüğümüz gibi efelerin gruplarında belirli bir hiyerarşik düzen hakimdir.Hatta gruba bağlılıkları sağlamak için kullanılan efelerin yeminleri de vardır gruba yeni katılan ‘kızan’ bu yemini ederek gruba ilk adımını atmış olur 

EFE YEMİNİ

Efe: Kızanlar,bu dağların sahibi kim ?
Kızanlar: Efemiz!
Efe: Yiğidi kim?
Kızanlar: Efemiz!
Efe: Susuz derelerde kavak biter mi ?
Kızanlar: Bitmez!
Efe: Bitkisiz diyarlarda duman tüter mi ?
Kızanlar: Tütmez!
Efe: Yiğit kime derler ?
Kızanlar: Sözünde durup, efesiyle ölene.
Efe: Korkak kime derler ?
Kızanlar: Sözünden dönen, aman dileyene.
Efe: İnsan dünyaya niçin gelir ?
Kızanlar: Ölmek için!
Efe: Doğup ta ölmekten kuşkulanan bebeler?...
Kızanlar: Dertlenip.hortlamaya !...
Efe: Var yemezlere acımak mı yoksa dayak mı haktır ?
Kızanlar: Dayak haktır.
Efe: Yiğitlerde ne yoktur ?
Kızanlar: Merhamet.
Efe: Korkaklar zeytini nerde düğerler?
Kızanlar: Ağaç dibekte.
Efe: Yiğitler yağı nerde kavururlar ?
Kızanlar: Zalim göbeğinde.
Efe: Sözünde durmayan kahpe bacının öz kızanı olsun mu ?
Kızanlar: Olsun!
Efe: Su dualı yatağan böğrüne batsın mı?
Kızanlar: Batsın!
Efe: Doğru söylediğinize Nasuh tövbesi olsun mu ?
Kızanlar: Olsun!

YÖRÜK ALİ EFE

GENEL OLARAK=Mevcut düzene baş kaldıran asi ve otorite karşıtı çeteler olarak görünen efeler gerçekte tam anlamıyla bir vatan sevdalısı olup düzen onları bu duruma çekmiştir.Kesinlikle başka bir ülkenin boyunduruğuna girme fikrini reddetmişler , kurtuluş savaşımız sırasında da egede düzenli orduların kurulmasında öncü olup egenin savunulmasında direkt rol oynamışlardır.Rum çetelerinin ve düşman birliklerinin bastırılmasında müthiş bir katkı sağlayıp İzmir ve çevresinin savunulmasında etkin olmuşlardır

Efelerin karakterleri ve yaşam şekillerinin ilgi çekiciliği kadar giysileri de ilgi çekicidir kat kat giyilen kıyafetleri taşıması acaba zor mudur? Evet çok zordur öyle ki bizim yarışmalarda kullandığımız giysiler bile 1 saatten sonra bizi bunaltmaya başlar halbuki yarışma giysileri orijinallerine nazaran çok daha hafif ve praktiktir. Fakat bu giysilerin yakın dövüş ve çatışmalarda efeleri koruyucu bir zırh niteliği taşıdığını unutmayalım. Kullanılan her kıyafetin belli bir amacı , her rengin içerdiği bir mesajı ve bu kıyafetlerin hepsinin hikayesi vardır. Biraz da bunlardan söz edelim…